Tadeusz Bolesław Kijonka – poeta, dziennikarz, publicysta, autor utworów scenicznych, założyciel Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego i jego wieloletni prezes, twórca i redaktor naczelny miesięcznika społeczno-kulturalnego „Śląsk”, działacz kulturalny i społeczny, poseł na Sejm PRL IX i X kadencji (Sejm kontraktowy).
Urodził się 10 listopada 1936 roku w Radlinie, położonym niedaleko Rybnika. Wywodził się z rodziny o wielopokoleniowych związkach ze Śląskiem i śląskich tradycjach. Dziadek Józef Kojzar, był cywilnym komisarzem w III powstaniu śląskim w rejonie Żor, naczelnikiem gminy Rowień pod Żorami w latach 1919-1939. Ojciec bił się w 1919 roku z czeskim najeźdźcą, gdy zajmował Zaolzie i potem z tego Zaolzia musiał uchodzić.
Trudno się więc dziwić, że matka Róża z domu Kojzar i ojciec Antoni starali się zadbać o odpowiednie wychowanie, ukształtowanie i wykształcenie syna. Po ukończeniu podstawówki, zgodnie z obowiązującymi powszechnie zasadami, że należy mieć fach w ręku, posłali go do Technikum Budowy Maszyn Górniczych w Rybniku. Tam zwrócił na niego uwagę polonista, bo próbujący swoich sił w poezji uczeń był wtedy w swoim rodzimym środowisku prawdziwą rzadkością. Dostrzegłszy zainteresowania Kijonki poradził mu wizytę u wywodzącego się z pobliskiego Czuchowa, a mieszkającego w Czerwionce Wilhelma Szewczyka.
Po ukończeniu technikum w 1954 roku przez rok pracował jako konstruktor w Katowickiej Fabryce Sprzętu Górniczego. Wtedy też na dobre zamieszkał w Katowicach. Jednocześnie za sprawą Wilhelma Szewczyka związał się z Kołem Młodych przy Związku Literatów Polskich. W 1955 roku zadebiutował jako młody poeta w „Trybunie Robotniczej” tryptykiem pt. „Konstantynopol Mickiewicza”, za który otrzymał pierwszą nagrodę w studenckim konkursie poetyckim z okazji Roku Mickiewicza. Wtedy też (wedle ankiety osobowej złożonej w Śląskim Wydawnictwie Prasowym RSW Prasa – Książka – Ruch w Katowicach) podjął studia na Wydziale Filologii Polskiej w Wyższej Szkole Pedagogicznej; zaliczając 4 lata, (wedle powszechnie publikowanej biografii) ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1960 roku. W trakcie studiów, w 1959 roku wydał swój pierwszy zbiór poezji pt. „Witraże”.
Po ukończeniu studiów w grudniu 1960 roku znalazł zatrudnienie w Polskim Radiu w Katowicach jako redaktor, gdzie pisząc słuchowiska pracował do końca września 1962 roku. Powstanie dwutygodnika „Poglądy” w październiku 1962 roku było dla Kijonki prawdziwym zrządzeniem losu. W tytule tym, w którym pracował do 1982 roku pełnił kolejno funkcje: publicysty, kierownika działu kulturalnego, sekretarza redakcji i reportażysty.
Do PZPR wstąpił w 1962 roku i przez lata pełnił funkcję I sekretarza POP przy oddziale Związku Literatów Polskich w Katowicach.
W tamtym okresie powstawały kolejne tomiki jego poezji: Rzeźba w czarnym drzewie w 1967 roku, wyróżniony nagrodą im. Andrzeja Bursy, Kamień i dzwony w 1975 roku, uhonorowany dwoma nagrodami – prestiżową Stanisława Piętaka i miesięcznika „Poezja”, Pod Akropolem w 1979 roku i Śnieg za śniegiem w 1981 roku.
Pracując w „Poglądach”, w 1967 roku związał się z Operą Śląską w Bytomiu, w której do 2013 roku pełnił funkcję kierownika literackiego. Zredagował wówczas m.in. jubileuszową księgę „Pół wieku Opery Śląskiej 1945-2000”, a także napisał dla sceny muzycznej libretta opery „Wit Stwosz” i musicalu dla dzieci „Zaczarowany bal czyli Krasnoludki, Krasnoludki”.
Jesienią 1980 roku, już po podpisaniu porozumień w Jastrzębiu, Kijonka, jako jeden z inicjatorów powołania na Śląsku Komitetu Porozumiewawczego Związków i Stowarzyszeń Twórczych otwarcie zaangażował się w tworzenie opinii i wypracowywanie stanowisk dotyczących rewizji miejscowej polityki kulturalnej. Wspólnie z Kazimierzem Kutzem i Wojciechem Kilarem przygotowywali Sejmik Kultury Śląskiej. Miał się on rozpocząć 19 grudnia 1981 roku. Niestety, ogłoszenie stanu wojennego to udaremniło. Opracowany przez Kijonkę raport o stanie kultury na Śląsku trafił więc nie tylko do adresatów. Jego autor został w związku z jego zawartością przesłuchany, a w konsekwencji nie zweryfikowano go jako dziennikarza.
W 1983 roku Kazimierz Zarzycki zaproponował Kijonce pracę oraz stanowisko kierownika działu kulturalno-oświatowego w nowym, poczytnym (ok. 200 tys. nakładu) tygodniku społeczno-kulturalnym „Tak i nie”. W tymże piśmie w dwóch pierwszych numerach opublikował dwuczęściowy szkic pod tytułem “Węzeł śląski”, poruszający wszystkie najistotniejsze problemy Ślązaków, sprawy volkslisty, służby w Wehrmachcie oraz innych śląskich kompleksów, słowem – nieakceptowanej polityki społecznej, osadzonej na poczuciu krzywdy śląskiej.
Od listopada 1985 do 1991 roku Tadeusz Kijonka zasiadał w ławach poselskich w Sejmie PRL IX i X kadencji z ramienia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z której wystąpił wkrótce po wyborach w 1989 roku. Jako poseł wywołał dyskusję o „krzywdzie śląskiej”, a także o „kolonii wewnętrznej”, podnosząc z trybuny sejmowej, że Śląsk więcej daje całej Polsce niż otrzymuje w zamian. Na ręce premiera Tadeusza Mazowieckiego kilkukrotnie składał interpelacje dotyczące spraw Śląska, w tym wywozu Ślązaków do ZSRR w 1945 roku.
W 1992 roku założył i został prezesem Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego, a w 1995 roku powołał do życia i nieprzerwanie do końca 2012 roku pełnił funkcję redaktora naczelnego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Śląsk”. Po śmierci Wilhelma Szewczyka w 1991 roku, Kijonka przejął rolę mentora i piewcy Śląska, a także wrażliwego krytyka tutejszego życia kulturalnego. Poza doglądaniem swojego ukochanego pisma, pozyskiwaniem dlań przyjaciół i sprzymierzeńców, a także niezbędnych na utrzymanie środków, zajmował się sprawami, leżącymi mu szczególnie na sercu. W Sierpniu 1980 roku jako inicjator Komitetu Porozumiewawczego Związków i Stowarzyszeń Twórczych domagał się powrotu polonistyki z Sosnowca do Katowic, a także powołania do życia placówki naukowo-badawczej – Instytutu Badań nad Śląskiem. w 1997 roku, jako inicjator Kongresu Kultury na Górnym Śląsku zabiegał o powołanie Rady Kultury Śląskiej oraz o gmach po Komendzie Miejskiej Milicji Obywatelskiej przy ulicy Kilińskiego na rzecz Uniwersytetu Śląskiego. Udało się jedynie w przypadku polonistyki, która znalazła swoje miejsce w gmachu przy placu Sejmu Śląskiego.
W tym wypełnionym po brzegi okresie pisał i wydawał kolejne zbiory swojej poezji. Wśród 16 wydanych przezeń tomików na uwagę zasługują: „Czas zamarły”, w całości poświęcony mrocznemu czasowi stanu wojennego, „Czas, miejsca i słowa.”, „44 sonety brynowskie” z obrazami Jerzego Dudy-Gracza – nominowane do finału Poetyckiej Nagrody Orfeusza im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego za najlepszy tom wierszy 2014 roku oraz „Słowo w słowo”.
W uznaniu wieloletniej pracy i działalności społecznej Tadeusz Kijonka był wielokrotnie honorowany wysokimi odznaczeniami państwowymi: w 1975 roku Złotym Krzyżem Zasługi, w 1980 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, w 1988 roku Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 1997 roku Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Wśród innych dowodów uznania znalazły się także: Nagroda wojewody w dziedzinie kultury i sztuki, Złota odznaka Działacza Kultury, Złota Odznaka Zasłużony w rozwoju woj. katowickiego, Brązowy i Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Nagroda im. Karola Miarki w 1988 roku, Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci. Poeta otrzymał również Nagrodę im. Wojciecha Korfantego przyznaną przez Związek Górnośląski w 2002 roku, Nagrodę Kulturalną Śląska w 2005 roku, a w 2012 – Śląski Szmaragd. Otrzymał także odznakę „Zasłużony dla Uniwersytetu Śląskiego”, jako „człowiek-instytucja, obejmujący swym działaniem wszystkie obszary życia społecznego na Śląsku”, a w 2016 roku otrzymał tytuł Honorowego Ślązaka Roku.
Zmarł 30 czerwca 2017 roku w Katowicach. We wtorek 4 lipca mszę św. żałobną w katowickiej archikatedrze koncelebrował abp Damian Zimoń, homilię natomiast wygłosił ks. prof. Jerzy Szymik, poeta z tej samej, co Tadeusz Kijonka, Ziemi Rybnicko-Wodzisławskiej. W ostatniej drodze żegnała zmarłego rodzina, liczni przyjaciele, przedstawiciele środowisk naukowych, kulturalnych i gospodarczych. Poeta spoczął na katowickim cmentarzu przy ul. Francuskiej.
x x x
Tadeusz Kijonka – śląski poeta, publicysta, działacz społeczny został 7 września 2018 roku upamiętniony monumentem w plenerowej galerii w śródmieściu Katowic. Jego popiersie znalazło się w alejkach Placu Grunwaldzkiego pośród rzeźb 17 twórców, którzy mieli duży wkład w życie kulturalne regionu aktorów: Zbyszka Cybulskiego, Aleksandry Śląskiej i Bogumiła Kobieli, kompozytorów: Wojciecha Kilara i Henryka Mikołaja Góreckiego, grafika Pawła Stellera, malarzy: Jerzego Dudy-Gracza i Teofila Ociepki, twórcy Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” Stanisława Hadyny, pisarzy Alfreda Szklarskiego i Wilhelma Szewczyka, folklorysty Adolfa Dygacza, malarza i performera Andrzeja Urbanowicza, bluesmana Jana „Kyksa” Skrzeka oraz plastyka i filmowca Antoniego Halora.