WOŁODYMIR.
FORMA „ROBI” TEKST
Nie jestem reporterem wojennym, ale od 24 lutego pracowałem wyłącznie w Ukrainie. Nie byłem na froncie, nie opisywałem działań militarnych, ale napisałem kilka reportaży społecznych. Chciałem pokazać wojnę oczami normalnych ludzi, nieprzefiltrowaną przez propagandę obu armii.
W kwietniu pojechałem do Buczy. Zaprosił mnie tam Wołodymir, 35-letni przewodnik turystyczny. Zgodził się podzielić opowieścią pod jednym warunkiem: nie będzie wojennych obrazków, poszukamy nadziei. To było trzy tygodnie po wyjściu z miasteczka rosyjskich wojsk. Świat już usłyszał o masakrze. Była opisana i sfotografowana z każdej strony.
Po drodze minęliśmy dziennikarzy, którzy robili sobie selfie ze spalonymi czołgami. – Dziennikarstwo typu „ja na wojnie” sprawia, że ta wojna dla Zachodu staje się memem – rzucił zniesmaczony Wołodymir.
Niestety mam podobne wrażenie. Świat mediów przygląda się wydarzeniom w Ukrainie – parafrazując słowa wiersza Serhija Żadana, jak nosorożcowi w zoo. Niektórzy dziennikarze podtykają mu pod nos dyktafon, a potem stadnie biegną do kolejnego „egzotycznego gatunku”. Inni pchają się, by zajść go od tyłu. Niestety dużo jest też takich, którzy przyjeżdżają sobie zrobić zdjęcie typu „ja i nosorożec”. Najchętniej pozowane i wśród ruin.
Te zgliszcza, krew i spalone czołgi trafiają potem na ściany naszych mediów społecznościowych. Pewnie trzeba o nich pisać i je pokazywać, ale mam obawę, że ich nadobecność zdominowała media, że obrazki odciągają uwagę od ludzi i ich osobistych tragedii. A dla mnie reportaż to przede wszystkim ludzie. Wolę oddać im głos, niż epatować opisami zgliszcz.
Gdy dojechaliśmy do Buczy, nie chciałem pisać o ekshumacji ciał z masowego grobu przy kościele, opisywać czarnych worków, które leżały na ziemi, czy szukać kadrów przy kompletnie zrujnowanej ulicy Jabłońskiej (choć ostatecznie z dziennikarskiego obowiązku kilka zdjęć zrobiłem).
Tamtego dnia Wołodymir zabrał mnie do swojego mieszkania, w którym Rosjanie urządzili gniazdo snajpera. Wspinaliśmy się na dziesiąte piętro, winda nie działała, wtedy w Buczy nie było jeszcze wody, prądu ani gazu. Na trzecim piętrze minęliśmy napis po rosyjsku „Więzienie”, gdzie Rosjanie przetrzymywali Ukraińców. Na czwartym zatrzymaliśmy się, by pomóc w uprzątnięciu pobojowiska sąsiadce, na szóstym próbowaliśmy wprawić drzwi w mieszkaniu znajomego Wołodymira.
Forma tego reportażu narodziła się sama, wystarczyło zaufać bohaterowi, dać się wyciągnąć na obrzeża Buczy. Kolejne dni spędziłem w tym bloku, piętro po piętrze, by pytać o zmartwychwstanie miasteczka. Poczułem, że ten blok to soczewka Ukrainy, zwłaszcza że połowa mieszkańców to rosyjskojęzyczni uchodźcy ze wschodu z 2014 roku. Mam wrażenie, że dzięki takiej konstrukcji tekstu – piętro po piętrze – mogłem opowiedzieć masakrę w Buczy na nowo, bez epatowania obrazami, a zarazem oddać głos ofiarom rosyjskiej inwazji.
Gdy teraz, dwa miesiące później, wracam myślami do Buczy, to stwierdzam, że bardziej niż spalone czołgi poruszył mnie widok staruszek, które przetrwały okupację i snuły się po mieście z wózkami na kółkach ze spalonego marketu w poszukiwaniu darów z pomocy humanitarnej.
(…)
JAROSŁAW KACZYŃSKI.
ZOBACZYĆ CZŁOWIEKA
Nie był bohaterem żadnego z moich reportaży. Wiem, że nie zgodzilibyśmy się ze sobą w wielu fundamentalnych sprawach. Ale gdyby redaktor zamówił u mnie tekst o Jarosławie Kaczyńskim, potraktowałbym to jako reporterskie wyzwanie.
Chciałbym zobaczyć w Kaczyńskim człowieka, a nie polityka, wodza partii czy staruszka otoczonego przez klakierów. Zapytałbym: Kto pana ostatnio przytulał? Czy panu tego nie brakuje? Czy zdarza się panu płakać? Skupiłbym się na detalach. Jak podaje dłoń? Czy potrafi zrobić jajecznicę? Czy podczas oglądania rodeo myśli o inflacji?
***
To tylko fragment tekstu Szymona Opryszka.