Drogie Koleżanki, Drodzy Koledzy
Dziewięć lat temu, z inicjatywy ówczesnego Zarządu Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy RP w Katowicach, rozpoczęły się prace nad stworzeniem słownika biograficznego śląskiego środowiska dziennikarskiego. Na czele Komitetu Redakcyjnego stanął Honorowy Przewodniczący Zarządu Oddziału, poseł na Sejm RP IV kadencji, redaktor Kazimierz Zarzycki.
Zarówno wtedy jak i teraz, pozostajemy jedynym stowarzyszeniem dziennikarzy na Górnym Śląsku, w Zagłębiu Dąbrowskim, na Podbeskidziu, Ziemi Cieszyńskiej i Ziemi Częstochowskiej, które podjęło starania o rzetelne udokumentowanie tego, co działo się w naszym środowisku od roku 1945 roku aż po czasy obecne.
Niestety, ambitny zamysł stworzenia słownika w 2005 roku, nie doczekał się urzeczywistnienia. Kontynuując dzieło jego inicjatorów sądzimy, że zbliżający się jubileusz siedemdziesięciolecia działalności śląskiego dziennikarstwa w okresie powojennym, będzie najlepszą okazją do wznowienia podjętych niegdyś starań. Mamy nadzieję, że tym razem uda się doprowadzić do wydania leksykonu. Jesteśmy o tym przeświadczeni tym bardziej, że nasz pomysł wsparł dr Tadeusz Sierny, prezes Wydawnictwa Naukowego „Śląsk” i Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego deklarując gotowość publikacji „Słownika” w formie książkowej. Swoją pomoc w tym zbożnym dziele zaoferowali nam także: prof. Marian Gierula – kierownik Zakładu Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego, prof. Marek Jachimowski z Zakładu Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego i prof. Jan Malicki – dyrektor Biblioteki Śląskiej w Katowicach.
Wzorem „Leksykonu polskiego dziennikarstwa”, opracowanego przez dr Elżbietę Ciborską, „Leksykonu dziennikarzy Ziemi Łódzkiej 1945-2005”, opracowanego przez zespół redakcyjny Oddziału SD RP w Łodzi pod kierunkiem red. Ryszarda Poradowskiego, internetowego „Leksykonu szczecińskich dziennikarzy”, opracowanego przez zespół redakcyjny Oddziału SD RP Pomorze Zachodnie w Szczecinie, „Słownika dziennikarstwa Lubelszczyzny”, opracowywanego przez znanego dziennikarza, medioznawcę red. Leszka Gzellę, „Znaków pamięci”, uzupełnianych na bieżąco przez Zespół Starszych Dziennikarzy Oddziału SD RP Kujawsko – Pomorskiego w Bydgoszczy, „Słownika biograficznego dziennikarzy i publicystów Pomorza 1945 – 2015”, którego drugie już wydanie opracowane przez zespoły Zarządów Oddziałów: Morskiego SD RP w Gdańsku i Gdańskiego SDP zawiera 628 biogramów czterech powojennych pokoleń pomorskich dziennikarzy, wreszcie „Księgi pamięci” redagowanej przez dziennikarzy Oddziału SD RP w Rzeszowie, także i my mamy zamiar przywołać sylwetki ludzi mediów naszego regionu.
Nasz „Słownik” obejmować będzie okres od roku 1945 do roku 2015, możliwie jak najpełniej odzwierciedlając to, co w dziennikarstwie działo się w tych latach na obszarze dzisiejszego województwa śląskiego. Będzie to swoiste kompendium wiedzy o ludziach, tytułach prasowych, wydawnictwach i innych instytucjach medialnych reprezentujących różne opcje programowe i światopoglądowe.
Zamierzenie wymagać będzie ogromnego wysiłku intelektualnego oraz organizacyjnego. Także zebrania znacznych środków na jego realizację. Komitet Redakcyjny podjął już działania mające na celu zgromadzenie odpowiednich funduszy i skupienie wokół projektu jak największej liczby sympatyków i sponsorów. Projekt „Słownika” spotkał się także z życzliwym przyjęciem władz wojewódzkich.
Drogie Koleżanki, Drodzy Koledzy
Zwracając się do Was z prośbą o pomoc i współudział w pracach nad wydaniem słownika biograficznego „Śląskie środowisko dziennikarskie w latach 1945 – 2015”, oczekujemy wypełnienia załączonej ankiety i dołączenia do niej zdjęć.
W „Słowniku” znajdą się biogramy dziennikarzy uprawiających zawód przez co najmniej 5 lat, zarówno w tytułach prasowych, jak i w mediach elektronicznych. O częściowe przynajmniej wypełnienie ankiety prosimy również rodziny oraz przyjaciół i znajomych zmarłych dziennikarzy, o ile dysponują oni stosownymi informacjami. Kształt „Słownika” oraz jego zawartość zależeć będzie także od Państwa życzliwości.
Przewidujemy, że „Słownik” ukaże się z końcem 2015 roku. Najpierw opublikujemy go w formie cyfrowej na stronie internetowej naszego oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy RP, co posłuży ostatecznej weryfikacji danych. Później stanie się dostępny w księgarniach, w nakładzie około 2 tysięcy egzemplarzy.
Zarezerwujemy na jego kartach specjalne miejsce dla sponsorów. Będzie to dla instytucji wspierających całe przedsięwzięcie atrakcyjna forma promocji i reklamy.
Jednocześnie informujemy, że do kontaktów ze sponsorami upoważnieni zostali red. Kazimierz Krzyśków oraz red. Zbigniew Paweł Szandar, którzy pozostają do dyspozycji pod numerami telefonów 600 577 155 oraz 604 235 367 oraz e-mail: sdrp.katowice@op.pl
Pozostajemy z wyrazami szacunku,
Stowarzyszenie Dziennikarzy RP
Zarząd Oddziału w Katowicach
Katowice, 12 grudnia 2013 r.
x x x
Co udało nam się zrobić i co zamierzamy w pracach nad stworzeniem słownika biograficznego “Śląskie środowisko dziennikarskie w latach 1945 – 2015″
Powracając do idei stworzenia słownika biograficznego “Śląskie środowisko dziennikarskie w latach 1945 – 2015”, już w grudniu 2013 roku rozesłano apel Zarządu Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy RP informujący o zamyśle opracowywanej publikacji. Tekst z apelem przesłano indywidualnie dziennikarkom i dziennikarzom, jak i redaktorom naczelnym poszczególnych mediów, funkcjonujących na Górnym Śląsku, w Zagłębiu Dąbrowskim, na Podbeskidziu, na Ziemi Cieszyńskiej i Ziemi Częstochowskiej.
W połowie marca br., w Wydawnictwie „Śląsk” sp. z.o.o. (zdeklarowanego wydawcy „Słownika…”) doszło do spotkania zespołu zainteresowanego wydaniem tej pozycji. Uczestniczyli w nim: red. Kazimierz Zarzycki – inicjator przedsięwzięcia, dr Tadeusz Sierny – prezes wydawnictwa, prof. Marian Gierula – medioznawca z Uniwersytetu Śląskiego oraz Kazimierz Krzyśków z Zarządu Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy RP w Katowicach. Przedmiotem spotkania było opracowanie koncepcji „Słownika…” oraz pozyskanie dla publikacji źródeł finansowania.
W wyniku tego spotkania powstała dwuwariantowa koncepcja „Słownika…”, opracowana przez prof.prof. Mariana Gierulę i Marka Jachimowskiego, uwzględniająca wszelkie cechy publikacji popularnonaukowej, nadto spełniająca oczekiwania przyszłego odbiorcy.
Odrębną, niesłychanie istotną kwestią stało się zapewnienie źródeł finansowania. Z rozeznania dr. Tadeusza Siernego wynikało, iż o środki na tego typu publikacje można zabiegać korzystając z programów unijnych, za sprawą których wydatna pomoc finansowa byłaby możliwa.
W ostatnim okresie do zespołu zajmującego się „Słownikiem…” pozyskano profesora Dariusza Rotta, redaktora naczelnego miesięcznika „Śląsk”, przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach, który przejął kierowanie całym przedsięwzięciem oraz dr. Grzegorza Sztolera z Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.
Ponieważ przekazane nam dane osobowe dziennikarzy obejmują lata 1945-2005 i przebieg ich pracy i dokonań jesteśmy w stanie odtworzyć, dane wszystkich pozostałych, którzy od co najmniej dziesięciu lat profesjonalnie zajmują się dziennikarstwem mogą znaleźć się w naszym „Słowniku…” za ich aprobatą i na wyraźne ich życzenie.
Katowice, 22 października 2014 r.
x x x
Co sprawia, że tempo prac nad słownikiem biograficznym “Śląskie środowisko dziennikarskie w latach 1945 – 2015″ jest tak ślamazarne?
Kiedy kilka lat temu pochylaliśmy się nad ideą „Słownika…” nie spodziewaliśmy, że natrafimy na tak wiele trudności. Wydawało nam się, że opracowywanie poszczególnych biogramów naszych Koleżanek i Kolegów, na podstawie zachowanej w Oddziale Stowarzyszenia dokumentacji nie będzie nastręczało nazbyt wiele trudności. Przekonani o rzetelnie wypełnianych powinnościach gromadzenia i pieczołowitego archiwizowania danych osobowych członków Stowarzyszenia przez kolejne Zarządy, najpierw SDP, następnie SD PRL, a od ponad ćwierćwiecza naszego, z entuzjazmem zabraliśmy się do pracy. I w tym momencie okazało się, że poza skrupulatnie sporządzonymi przez red. Zbigniewa Konarskiego, liczącymi kilkaset nazwisk list dziennikarzy naszego środowiska nie mamy praktycznie niczego. Po odnalezieniu zdekompletowanych kartotek uświadomiliśmy sobie, że mamy praktycznie zaledwie namiastkę tego, czego oczekiwaliśmy.
Powstała za sprawą Zbigniewa Konarskiego, Edwarda Kozaka, Piotra Biernata i niżej podpisanego internetowa strona Oddziału, od początku jej funkcjonowania mieściła w sobie zakładkę Pożegnania, występującą w aktualnej wersji naszej strony pod nazwą Zmarli dziennikarze. Za sprawą tychże zakładek, z wielką życzliwością przyjmowanych przez całe środowisko udało nam się odtworzyć kilkadziesiąt biogramów naszych, nieżyjących już niestety, Koleżanek i Kolegów.
Poszukiwania zaginionej m.in. podczas kilku przeprowadzek, mocno zdekompletowanej dokumentacji, niestety nie przyniosły spodziewanych efektów. Rezultaty innych poczynań zdeterminowanych koleżanek i kolegów także okazały się mizerne. Problem, jaki powstał wydawał się nie do rozwiązania. Pierwsze pięć biogramów zaprezentowaliśmy w grudniu ubiegłego roku, w bieżącym dołączyliśmy kolejnych dwadzieścia, a co z kolejnymi?
Po dłuższej naradzie zwróciliśmy się do medioznawcy dr. Zbigniewa Bajki, byłego przewodniczącego Zarządu Głównego SD RP, pracownika naukowego Uniwersytetu Jagiellońskiego, który poradził, by skorzystać z bogatych zasobów biblioteki uniwersyteckiej m.in. roczników „Prasy Polskiej” oraz „Zeszytów Prasoznawczych”, zawierających biogramy dziennikarzy naszego środowiska.
Postanowiliśmy także skorzystać z dokumentacji archiwalnej Zarządu Głównego naszego Stowarzyszenia w celu uzupełnienia, względnie odtworzenia brakujących danych.
Pierwsze dwadzieścia pięć biogramów opublikowaliśmy na naszej stronie internetowej w latach 2016 i 2017. Zaprezentowaliśmy je podczas spotkania opłatkowego w grudniu 2017 roku. Aktualnie w opracowaniu pozostaje około dwudziestu biogramów. Do końca bieżącego roku będziemy je sukcesywnie zamieszczali na stronie naszego „Słownika…”
Na koniec kilka uwag natury technicznej. Przyglądający się pracom nad „Słownikiem…”, poirytowani ich ślimaczym tempem zastanawiają się, co sprawia, że opublikowane dotychczas biogramy poświęcone są przede wszystkim nieżyjącym już, chociaż niewątpliwie najbardziej zasłużonym dziennikarzom naszego środowiska, pionierom tworzenia nowych tytułów w realiach powojennych. Byli to ludzie, których wcześniejsze chwalebne czyny dopełniały ich zawodowe dokonania: strzelcy Pierwszej Kadrowej, członkowie przedwojennego Syndykatu Dziennikarzy Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, żołnierze Września 1939 roku i Powstania Warszawskiego, więźniowie obozów koncentracyjnych – świadkowie ogromu zbrodni hitlerowskich, Sprawiedliwi wśród Narodów Świata…, wreszcie posłowie na Sejm. Pochylając się nad ich biogramami natrafialiśmy na wiele sprzecznych ze sobą informacji. Uznaliśmy, że koncentrując się na pierwszych latach po wyzwoleniu przywołamy tych, od których to wszystko się zaczęło, a naszą powinnością jest dać temu odpowiedni wyraz. Wśród biogramów pojawiają się także i ci, którzy w jakiś sposób naznaczeni dzięki swoim przymiotom okazali się osobowościami wyjątkowymi, cieszącymi się powszechnym mirem całego środowiska, bez względu na ich poglądy i przekonania.
Podsumowując pewien etap naszych wysiłków chcielibyśmy, poza serdecznymi podziękowaniami naszym zawsze pomocnym, seniorom, wyrazić także głęboki żal i zawód, że nasze Koleżanki i Koledzy, sprawujący w minionych latach zaszczytne funkcje w Stowarzyszeniu nie zadbali, niestety, o staranne zachowanie danych tych, którzy swoimi dokonaniami zapisali wiele chlubnych kart w historii śląskiego i zagłębiowskiego dziennikarstwa. Okolicznością dodatkowo bolesną i przykrą jest także zdumiewający fakt, że w naszym rodzimym światku naukowym nie zainteresowano się środowiskiem dziennikarskim na tyle, by z prac mu poświęconych można było wynieść wiedzę o tym, kto i w jakich latach pracował w poszczególnych tytułach prasowych, w Polskim Radiu, czy w Telewizji Katowice.
Katowice, 21 maja 2018 r.
x x x
Za sprawą Grzegorza Sztolera podjęliśmy prace nad I tomem „Słownika…”
Kiedy przed pięcioma laty pochylaliśmy się nad rozwiązaniem problemu, w jaki sposób pozyskać materiały biograficzne (kartoteki, ankiety osobowe), naszych nieżyjących już członków. Okazało się, że poprzednie władze oddziału Stowarzyszenia nie zadbały o zarchiwizowanie tych, jakże niezbędnych w takich pracach dokumentów.
Mijały miesiące, lata i nijak nie sposób było ich odnaleźć. Poirytowany i mocno sfrustrowany tym stanem rzeczy, bo zrealizowanie uchwały Walnego Zebrania Oddziału odwlekało się w nieskończoność, imałem się różnych sposobów, by wypełnić tę przeraźliwą lukę niewiedzy. W dodatku tak się złożyło, że na „placu boju” zostałem całkiem sam i oprócz życzliwości starszych kolegów, dysponujących dobrą pamięcią, nikt nie był w stanie przyjść mi z pomocą. Czas upływał, wybuchła COVID-owa epidemia, a na domiar nieszczęścia zmarł Tadeusz Sierny, nieodżałowanej pamięci redaktor naczelny wydawnictwa Śląsk, z którym byliśmy po słowie.
I jak to w życiu bywa, dzięki naczelnemu „Dziennika Zachodniego”, poznałem Grzegorza Sztolera dr nauk humanistycznych, pracującego w tej redakcji wytrawnego archiwistę i historyka. Zawarta z nim znajomość zaowocowała do tego stopnia, że na naszej stronie internetowej ukazały się pierwsze biogramy dziennikarzy śląskich, którzy zaraz po wojnie przystąpili do powoływania stworzonych przez siebie gazet. Poza gromadzeniem danych i ich weryfikacją, jeździłem do biblioteki Instytutu Dziennikarstwa, Medów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego do Krakowa, by z roczników miesięczników Prasa i Zeszytów Prasoznawczych wydobyć dane dotyczące dziennikarzy śląskich i zagłębiowskich.
Jak bardzo pomocnym stał się dla nas Grzegorz Sztoler niech świadczy wizyta u dr Dariusza Pohla – nowego redaktora naczelnego wydawnictwa Śląsk. Wielka w tym zasługa Grzegorza, który mając świadomość mojej frustracji doprowadził do tego spotkania zakończonego satysfakcjonującymi rezultatami.
Grzegorz Sztoler jest człowiekiem czynu, niepożytej energii i wyjątkowej pogody ducha. Mieszkaniec Międzyrzecza w gminie Bojszowy, z pochodzenia brzeźczanin (Brzeźce koło Pszczyny). Zajmuje się historią Górnego Śląska, zwłaszcza bliskiej mu Ziemi Pszczyńskiej. Zawodowo od ponad 20 lat związany z „Dziennikiem Zachodnim” jest niezależnym publicystą, autorem, współautorem i redaktorem książek o tematyce regionalnej, poświęconych z reguły historii małych ojczyzn (współpracuje z historykami amatorami). Publikuje w miesięczniku społeczno-kulturalnym „Śląsk” oraz „Dzienniku Zachodnim” (w latach 2012-2014 cykl felietonów Spacerkiem po ziemi pszczyńskiej). Współpracuje z radiem Katowice z red. Beatą Tomanek prowadzącą audycję „Czy to prawda, że…?”, która propaguje historię lokalną i amatorskie kronikarstwo.
W 2003 roku otrzymał stypendium Ministra Kultury RP na realizację własnego programu z zakresu upowszechniania dóbr kultury obejmujący m.in. wyjazd badawczy do Nowego Jorku, a także publikację zbioru reportaży pt. Ścieżki Śląskie (2004). Pozycja została zdigitalizowana w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej. W latach 2010-2021 nagrody i wyróżnienia w konkursach na jednoaktówkę po śląsku, konkurs Imago Public Relations i „Gazety Wyborczej”. Kilka sztuk wystawiał Kobiórski Teatr Kulturalny. Należy do Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego. Laureat nagrody Clemens Pro Arte 2016 przyznanej przez Starostę Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego. Przewodniczący Stowarzyszenia Na Rzecz Rozwoju Ziemi Pszczyńskiej „Międzyrzecze”. Miłośnik śląskiego westernu, twórczości filmowej niezależnego filmowca Józefa Kłyka. Prowadzi strony fejsbukową mu poświęconą (Saloon Śląskiego Westernu, Bojszowska Kraina Snów). Aktor w filmach J. Kłyka z Pszczyny. Wspólnie z żoną dr Urszulą Chrobok-Sztoler w 2021 roku otrzymał wyróżnienie w XII Edycji Konkursu ,,Polska Wieś – dziedzictwo i przyszłość” za pracę: „Gruß aus Mezerzitz. Szkoła (i wieś) z pocztówki 1825-2000” (wydana drukiem w 2021 roku). W 2023 wydał książkę poświęconą postaci uznanego samorządowca i ekonomisty z Bierunia pt. „Z pasją i sercem. Prof. Jan Czempas (1948-2019)”.
Katowice, 25 marca 2024 r.