Wilhelm Szewczyk (1916–1991)

Wilhelm Szewczyk – dziennikarz, prozaik, publicysta, krytyk literacki, poeta, tłumacz z języka niemieckiego, literaturoznawca w zakresie literatury niemieckiej i serbołużyckiej, barwna postać katowickiej bohemy, zawsze z nieodłącznym cygarem, miał swój stolik w Klubie Stowarzyszeń Twórczych Marchołt.

Wilhelm Szewczyk

Urodził się 5 stycznia 1916 roku w Czuchowie.

Debiutował, jako poeta w 1935 roku na łamach czasopisma „Kuźnica. W 1938 roku ukazał się jego poemat „Hanys”, przedstawiający dramatyczne losy Ślązaka – górnika oraz splot narastających na Górnym Śląsku konfliktów społecznych i narodowych. Do 1939 roku pracował w redakcji literackiej katowickiej rozgłośni Polskiego Radia.

W okresie międzywojennym był działaczem Obozu Narodowo-Radykalnego.

Podczas II wojny światowej wcielony do Wehrmachtu. W latach 1941–1942 przebywał na froncie zachodnim, w Normandii i wschodnim w Rosji. W sierpniu 1941 roku został ranny pod Smoleńskiem. Po leczeniu w Turyngii, skierowany na front do Alzacji. Za demonstrowaną postawę pacyfistyczną oraz krytykę Hitlera aresztowany i wydalony z oddziału, a w 1942 roku osadzony w więzieniu w Katowicach. Udało mu się jednak zbiec do Generalnego Gubernatorstwa podczas przepustki w odbywaniu kary.  Do 1945 roku uczestniczył w tajnym nauczaniu.

Po zakończeniu wojny ponownie powrócił do Katowic, do 1950 roku był redaktorem naczelnym tygodnika „Odra”, oraz w latach 1947–1951 kierownikiem literackim Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego. Od 1951 pełnił funkcję redaktora „Życia Literackiego” wydawanego w Krakowie. W latach 1952–1956 był dyrektorem Studium Teatralnego w Katowicach, zaś później w okresie od 1956–1957 redaktorem naczelnym czasopisma „Przemiany”, oraz w latach 1962–1983 redaktorem naczelnym dwutygodnika „Poglądy”. Miesięcznik „Odra” przyznał mu w 1966 roku nagrodę za całokształt twórczości literackiej i publicystycznej.

Wilhelm Szewczyk był wielokrotnym posłem na Sejm PRL – pełnił tę funkcję aż 6 kadencji (II, III, V, VI, VII i VIII kadencja), zasiadał w Sejmie od 1957 roku z przerwą w latach 1965–1969 aż do 1980 roku.

Przez długie lata był prezesem Oddziału Związku Literatów Polskich w Katowicach. Autor ok. 500 publikacji – wierszy, opowiadań, powieści, esejów, reportaży, znawca problemów polsko-niemieckich, twórca licznych przekładów z literatury niemieckiej. Jest autorem wielu powieści, nowel oraz szkiców na tematy śląskie. Do jego dorobku literackiego należą m.in.: „Posągi” – zbiór wierszy (1945), „Portret Łużyczanki Mina Witkojc” (1948), powieści: „Wyprzedaż samotności” (1959), „Od wiosny do jesieni” (1965), „Skarb Donnersmarcków” (1956), „Kleszcze”, „Czarne słońce”, „Klara Krause” – zbiory opowiadań, „Ptaki ptakom”, oraz szkiców: „Z kraju Lompy” (1957), „Literatura niemiecka w XX wieku” (1962, wyd. 2 uzupełnione 1964), „Syndrom śląski” – zbiór esejów (1985), „13 Portretów Śląskich” – szkice portretowe Ślązaków – Wydawnictwo Literackie Kraków 1953.

Otrzymał liczne nagrody i odznaczenia państwowe, z których ważniejsze to m.in.: 1945 – Złoty Krzyż Zasługi, 1959 – Order Sztandaru Pracy II klasy, 1963 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki, 1964 – Order Sztandaru Pracy I klasy, 1972 – Nagroda Państwowa II stopnia, 1976 – Order Budowniczych Polski Ludowej, w 60-te urodziny, 1978 – Złota Odznaka Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Czechosłowacji, 1984 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji, 1986 – Nagroda im. Karola Miarki, 1986 – Nagroda Państwowa I stopnia,1986 – Odznaka „Zasłużony w Rozwoju Województwa Katowickiego”, 1988 – Nagroda im. Jerzego Ziętka.

Zmarł 8 czerwca 1991 roku w Katowicach; pochowany został na Cmentarzu Ewangelickim w Katowicach przy ul. Francuskiej.

x     x     x

Pamięć o nim jest wciąż żywa. Rokrocznie pod patronatem miasta Czerwionka-Leszczyny, gdzie mieszkał, odbywa się międzynarodowy konkurs literacki „O złote cygaro Wilhelma”. W czerwcu 2001 roku nazwano jego imieniem Zespół Szkół w Czerwionce-Leszczynach, jest także patronem ulicy w Czuchowie oraz placu obok dworca PKP w Katowicach.