Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1808 z dnia 14 listopada 2019 r. zmieniła sytuację państw członkowskich Unii dotyczącą świadczenia audiowizualnych usług medialnych. Zostały one zobowiązane do wprowadzenia w życie przepisów, które są niezbędne do wykonania tej dyrektywy w swoim porządku prawnym. Mają to zrobić nie później niż do 19 września 2020 roku. Dotyczą one audiowizualnych usług medialnych, tj. programów telewizyjnych i usług VoD; oraz usług platform udostępniania wideo.
W implementacji nowych przepisów Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ma pełnić funkcję ekspercką. Konsultacje zostały przygotowane w uzgodnieniu z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wnioski mają też stanowić podstawę dla dalszej pracy MKiDN i KRRiT w procesie tworzenia założeń do nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji. Będą powstawać przy udziale Ministerstwa Cyfryzacji.
W konsultacjach wzięło udział 36 podmiotów, m.in. Agora, Cyfrowy Polsat, TVP, TVN, Telewizja TVT, UPC Polska, Wirtualna Polska Media, Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska, Związek Stowarzyszeń Rada Reklamy, CDA, ITI Neovision, Izba Wydawców Prasy, Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych, Ministerstwo Finansów, MSWiA, Ministerstwo Zdrowia, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Europejskie Centrum Konsumenckie Polska, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, Google Poland, grupa ekspertów AKCES, P4.
Jakie zapisy zawiera dyrektywa?
Dostawcy usług platform udostępniania wideo (VSP) zgodnie z zapisami dyrektywy będą mieć nowe obowiązki m.in. będą musieli wprowadzić środki zapewniające wystarczającą ochronę małoletnich przed treściami, które mogą zaszkodzić ich rozwojowi fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu; chronić przed treściami zawierającymi nawoływanie do przemocy lub nienawiści wobec osób; publiczne nawoływanie do popełniania przestępstw terrorystycznych, pornografię dziecięcą, rasizm i ksenofobię.
Jeśli chodzi o audiowizualne przekazy handlowe, dostawcy VSP będą musieli informować użytkowników o audycjach i wideo stworzonych przez użytkowników, które zawierają takie przekazy. Przekazy handlowe z kolei będą musiały być łatwo rozpoznawalne, nie mogą wykorzystywać technik podprogowych i stosować ukrytych przekazów handlowych, nie mogą naruszać godności człowieka, zawierać treści dyskryminujących ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, narodowość, religię, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną ani promować takiej dyskryminacji. Nie będą mogły również zachęcać do postępowania zagrażającego zdrowiu lub bezpieczeństwu, ani zachęcać do postępowania poważnie szkodzącego ochronie środowiska, reklamować papierosów i innych wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych i pojemników zapasowych.
Z kolei przekazy handlowe dotyczące napojów alkoholowych nie będą mogły być specjalnie kierowane do dzieci; zachęcać do nieumiarkowanej konsumpcji takich napojów, nie mogą dotyczyć produktów i zabiegów leczniczych dostępnych na receptę, nie mogą bezpośrednio nakłaniać małoletnich do kupna lub najmu produktu lub usługi, wykorzystując ich brak doświadczenia lub łatwowierność; bezpośrednio zachęcać małoletnich, by przekonali rodziców lub osoby trzecie do kupna reklamowanych produktów lub usług, nie mogą wykorzystywać szczególnego zaufania, którym małoletni darzą rodziców, nauczycieli lub inne osoby, ani nie mogą bez uzasadnienia pokazywać małoletnich w niebezpiecznych sytuacjach.
Co proponują nadawcy?
Nadawcy w różny sposób odpowiadali na pytania zadane przez KRRiT. Przykładowo jednak na kwestię w jaki sposób powinien być oznaczony audiowizualny przekaz handlowy wszyscy odpowiedzieli zgodnie – według nich powinno się to dziać w sposób analogiczny jak w przypadku usług VoD – tak stwierdziła Agora SA, ITI Neovision SA, Cyfrowy Polsat, TVN, Telewizja Polska. Według Wirtualnej Polski takie oznaczenie powinno być wyświetlane w narożniku ekranu, w materiale umieszczanym przez użytkownika.
Zdaniem Agory, ITI Neovision, Cyfrowego Polsatu, TVN można zastosować rozwiązania obowiązujące w audiowizualnych usługach medialnych, według TVP – generalnie tak, ale ma wątpliwości co do skuteczności takiego rozwiązania. WP uważa z kolei, że widzowie muszą być poinformowani o tym, co oglądają i powinno się wprowadzić do regulaminów zasady i ich egzekwowanie z uwzględnieniem odpowiedzialności dostawców VSP.
Nadawcy, platformy VoD oceniają, że jeśli chodzi o lokowanie produktu powinno być takie, jak w przypadku audiowizualnych usług medialnych.
Na pytanie, jakie powinny być granice dopuszczalnych zmian w programach i katalogach VoD, aby zachować integralność audiowizualnych usługi medialnych i czy zmiany mają być ograniczone do możliwości zróżnicowania spotów w blokach reklamowych ze względu na potrzebę personalizacji przekazu handlowego, czy mogą także dotyczyć innych treści np. audycji zawierających informacje lokalne ze względu na obszar nadawania; ITI Neovision odpowiedziało przykładowo, że uzależnia ewentualną zgodę na różnicowanie spotów reklamowych od takich warunków jak: zmiany powinny być wprowadzane przez samego nadawcę lub za jego zgodą; przepisy powinny być tak skonstruowane, aby nie dopuścić do wysuwania roszczeń przez operatorów w stosunku do nadawców dotyczących wyrażenia zgody przez nadawcę; powinno się zachowany pierwotny układ ramówki określony przez nadawcę; konieczne jest zliczanie wszystkich reklam emitowanych w rozszczepionym sygnale jednej reklam; operator powinien respektować – dokonując zmian – wszelkich regulacji prawnych dot. ograniczeń produktowych i czasowych emisji reklam produktów wrażliwych.
Z kolei Radio, Muzyka, Fakty Sp. z o.o. (RMF), Cyfrowy Polsat, Telewizja TVT, VIMN Poland i Telewizja Polska dopuszczają zmiany wykraczające poza personalizację reklam pod warunkiem zachowania ścisłej kontroli przez nadawcę i nienaruszania integralności przekazu. Telewizja Polska dopuszcza zmianę pory nadawania pod warunkiem, że nadawany materiał w różnych strefach czasowych będzie identyczny, jak pierwszy. VIMN POLAND proponuje, by decyzja o zróżnicowaniu treści powinna pozostawać w gestii dostawcy usług medialnych. Z kolei TVN odnosi się tylko do systemu DAI i ocenia, że nie powinien on podlegać ograniczeniom, limitom (np. HbbTV, Smart TV) o ile jest realizowany za zgodą nadawcy.
W implementacji nowych przepisów Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ma pełnić funkcję ekspercką. Konsultacje zostały przygotowane w uzgodnieniu z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wnioski mają też stanowić podstawę dla dalszej pracy MKiDN i KRRiT w procesie tworzenia założeń do nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji. Będą powstawać przy udziale Ministerstwa Cyfryzacji.